Meslek Seçimi ve Kişilik Kuramları

Meslek Seçimi ve Kişilik Kuramları | Finans-TR
Meslek Seçimi ve Kişilik Kuramları | Finans-TR

Meslek Seçimi – Yeryüzünde birbirine benzer ya da birbirinden farklı özelliklere sahip olan milyarlarca insan vardır. Bu gerçekten yola çıkarak; bazı meslek gruplarının, belirli bireysel özelliklere sahip olan insanlara ihtiyaç duyabileceğini söyleyebiliriz.

Meslek Seçimi ve Kişilik Envanterleri

Bu insanların işe alım aşamasında doğru belirlenebilmesi için çeşitli test ve envanterlerin işe alım aşamasında uygulanıyor olmasını bu ihtiyacın varlığı ile açıklayabiliriz. Bireyin çeşitli meslekler arasında en iyi yapabileceğine inandığı ve kendisine maksimum tatmin sağlayacağını düşündüğü bir mesleğe yönelmesi meslek seçimi olarak tanımlanır.

Ancak meslek seçimine ya da mesleğe yönelme sürecine etki eden çok sayıda faktör olduğunu hatırlatmak gerekir.

Meslek kavramını, sadece kişilerin yaşamlarını idame ettirebilmeleri içi eğitimle edindikleri kurallı ve düzenli faaliyetler bütünü olarak tanımlamak. Ve ayrıca kazanç elde etmek amacıyla yürütülen faaliyetler bütünü olarak tanımlamak her zama doğru olmayabilir. Çünkü kişi sadece para kazanmak için iş sahibi olmayabilir. Bir meslek edinmenin temelinde sadece para kazanarak fiziksel bir takım ihtiyaçların karşılanmak istenmesinin ötesinde, sosyal ve psikolojik bir tatmin de söz konusudur.

Bu tatmin zaman zaman kendini gerçekleştirme duygusu ile birleşerek bireyin kendisini toplum içerisinde; üretken, değerli ve önemli görmesini sağlar. Dolayısı ile toplum içerisinde yararlı olarak veya topluma fayda sağlayarak toplumsal saygınlığın da kazanıldığını da belirtebiliriz. Ayrıca herhangi bir mesleği icra ederken kurulan ilişkiler, bağlantılar (roller, görevler, vs) neticesinde bireyin sosyal kimliğinin kazanılmasının mümkün olduğunu da söyleyebiliriz.

Kişinin Mesleğini Seçmesi

Meslek seçiminin genel olarak bireyin kişilik özellikleri ile ilgili olduğu düşünülse de meslek seçimi/ kariyer sürecine etki eden pek çok faktör olduğu yadsınamaz.

Demokratik ve sosyal gelişimini eksik tamamlamış veyahut tamamlayamamış toplumlarda, bireyin meslek seçiminde aile baskısı ile karşılaşması, mesleğe biçilen toplumsal değer, ve mesleğin ekonomik itibarı gibi pek çok faktör belirleyici olabilmektedir. Bireyin üniversite sınavında hangi bölümü tercih edeceğine ailesinin karar verdiği; bireyin ilgi duyduğu ve kendini başarılı kılacağına inandığı bir alana yönelememesi aile baskısı konusunda en yaygın örneklerden biridir. Bireysel olarak karar alabilme yetisinin ilgili toplumun demokratik yapısı ve bu yapının eğitim sistemine yansıması vb pek çok nedenle de ilgili olduğunu da önemle belirtmek gerekir.

Kendisi adına yapılan tercihlere karşı çıkmayan bireyler, kendileri için yapılan tercihleri kabullenerek yaşam boyu icra edecekleri mesleğe yönelmiş olacaklardır. İtaat etmek, kabullenmek, sorgulamaktan kaçınmak gibi özelliklerin kişiliğinin bir parçası haline getirilen bireyler mevcut. Yaratıcı, insiyatif alan, hızlı karar verebilen vb nitelikleri gerektiren işlerde başarılı olmasını düşünebilir miyiz bu kişilerin?

  • Mesleklerin ihtiyaç duyduğu kişilik özelliklerinin yaşamın aşamalarında oluşup oluşmadığı.
  • Oluşuyorsa hangi aşamasında oluştuğu
  • Belirli bir gelişim sürecinde meslek seçimi davranışının nasıl oluştuğu

vb sorular bu alanda çeşitli çalışmaların yapılmasına neden olmuştur.

Meslek edinme konusunda gelişimsel, davranışsal, farklılıkçı ve yapısal olmak üzere dört temel kuramsal bakış açısı mevcuttur.